صنایع دستی هر قوم و ملتی، معرف ذوق و خلاقیت های آنان در پاسخ به ضرورت های مادی و معنوی در مرحله مشخصی از گسترش تاریخی است. انسان ها با توجه به خصوصیات فردی و نوع نیازهایشان، همواره در ستیزی دائمی با طبیعت به سر برده و با فعال نمودن ذوق و اندیشه و احساس، در صدد تغییر دادن و تصرف در ساخت طبیعت برآمده اند تا به جبران کمبودها و هر آنچه هستی آنها را از داشتن آن محروم کرده دست یابند. صنایع دستی تجلی ویژگی های فرهنگی و مظهر تمدن انسان های هر جامعه در گذر تاریخ است. در استان لرستان صنایع دستی ثمره دست هایی است که عشق را از قلب خود جاری ساخته و با انگشتان خود آن را بر تار و پود گلیم و جاجیم نمود داده اند و یا با تلنگرهای چکش آن را حک می کنند.
قالی لری - بروجرد
نوار بافته شده توسط بافنده بختیاری - الیگودرز
از نظر اجتماعی و فرهنگی، صنایع دستی لرستان با توجه به پیشینه تاریخی غنی و تنوع قومیت ها، در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته اند. بیشتر تولیدات صنایع دستی عشایری به مصرف خانوار می رسد و کمتر به بازار عرضه می شود. انواع صنایع دستی عشایر لرستان عبارت اند از: سیاه چادر، قالی و گلیم، هور، هور اسبو. صنایع دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم بافی را تشکیل می دهند.
جاجیم - تولید روستاهای الیگودرز
زن جاجیم باف بختیاری - الیگودرز
صنایع دستی لرستان همواره مجالی برای بروز ذوق و سلیقه لرستانی ها در ادوار تاریخ بوده است. از زمانی که گلیم ها و جاجیم های بافته شده دست زنان لر، زیبنده نمایشگاه های بین المللی شد و یا شاید از دورتر و هنگامی که اولین سماور ورشویی ایران به دست اساتید مجرب در بروجرد ساخته شد و یا شاید حتی قبل تر از آن هنگامی که زیور آلات مفرغی آذین بخش گیسوان زنان لر بود، اوج هنرمندی این مردمان جهانیان را شگفت زده کرده بود.
ورشو سازی بروجرد
سینی ورشو قلم کاری شده، اثر استاد غریب - بروجرد
جدول رشته های صنایع دستی رایج و فعال - بومی و خاص استان - غیر بومی - منسوخ شده - درحال منسوخ شدن - در حال آموزش استان لرستان:
ردیف |
وضعیت رشته |
نام رشته |
تعداد |
1 |
رایج و فعال |
گلیم بافی - فرش بافی - جاجیم بافی - منبت چوب - ماشته بافی - مشبک چوب - معرق چوب - صنایع دستی تکمیلی و تلفیقی - مشبک فلز - تذهیب - طراحی سنتی - نقاشی ایرانی (مینیاتور) - سفالگری - قلاب بافی - مکرومه بافی - خراطی چوب - عروسک محلی - ورشو سازی - قلمزنی - خوشنویسی - گیوه دوزی - نقاشی روی شیشه - آجیده بافی - ساز سازی - مسگری - شمع سازی - گلهای تزئینی - هویه کاری روی پارچه - تابلوهای سه بعدی - حجاری سنگ - سراجی سنتی - احجام سنتی فلزی - پیکره های چوبی - محرق (ساقه گندم) - گبه بافی - رنگرزی سنتی - تراش سنگهای نیمه قیمتی - قفل سازی - چاقو سازی - البسه محلی - نمد مالی - سرامیک - سرمه دوزی - قلاب بافی - نقاشی روی پارچه - نوار بافی - خاتم کاری - خوشنویسی روی چوب - چهل تیکه دوزی - آیینه کاری - طلا سازی - قاب سازی - سنگ کاری (تزئینات روی سفال)
|
53 |
2 |
بومی |
جاجیم بافی - گلیم بافی - ماشته بافی - ورشو سازی - گیوه دوزی - قلمزنی - آجیده بافی - چیت بافی - نمد مالی - حجاری سنگ - البسه محلی - خراطی چوب - رنگرزی سنتی - فرش بافی - چهل تیکه دوزی - حرمی بافی - مسگری - چوغابافی - چلنگری
|
19 |
3 |
غیر بومی فعال |
معرق چوب - مکرومه بافی - مشبک چوب - مصنوعات تکمیلی و تلفیقی - سرامیک - هویه کاری روی پارچه - گلهای تزئینی - محرق - گبه بافی - قلاب بافی - سرمه دوزی - نقاشی روی شیشه - مشبک فلز - عروسک محلی - خاتم کاری - خوشنویسی روی چوب - نقاشی روی پارچه
|
18 |
4 |
منسوخ شده |
زیور آلات سنتی - پلاس بافی - زیلو بافی - خر مهره سازی - پارچه قلمکار (چیت سازی) - پای پوشهای سنتی - دواتگری
|
7 |
5 |
صنایع دستی عشایری رایج |
سیاه چادر بافی - نمکدان دوزی - هوراسبان - جل دوزی - سبد بافی - ریسمان بافی
|
6 |
6 |
در حال منسوخ شدن |
قفل سازی - چاقو سازی - مسگری - حصیر بافی - سبد بافی - سفره بافی - سراجی سنتی - گره و کاربندی - صنایع دستی عشایری - حرمی بافی
|
10 |
7 |
در حال آموزش در مراکز آموزشی |
سفالگری - خوشنویسی - تذهیب - طراحی سنتی - هندسه و نقوش اسلامی - منبت چوب - نوار بافی - معرق چوب - مشبک فلز - ماشته بافی - گلیم بافی - ورشو سازی - ساز سازی - نمد مالی -قلمزنی - پیکره تراشی - تراش سنگهای نیمه قیمتی - گیوه دوزی - مشبک چوب - خراطی چوب - قفل سازی
|
21 |
پیشینه ی صنایع دستی لرستان
پیشینه کهن لرستان با پیدایش و شکل گیری بسیاری از صنایع دستی که هنوز برخی از آنها همراه با تغییراتی چند، ساخته و پرداخته می شوند، پیوندی ناگسستنی داردو نخستین این صنایع را می توان به ابتدایی ترین دست ساخته های سنگی مکشوفه از غارهای مسکونی پیش از تاریخ کُنجی، یافته و پاسنگر خرم آباد که در حدود 40-35 هزار سال پیش توسط ساکنان آن تولید شده اند مربوط دانست. هر چند که ابزارهای بدست آمده بسیار ابتدایی و عاری از ویژگی های هنری اند اما در سیر تحولات به وجود آمدنشان دارای تنوع بسیاراند. از صنایع دستی که قدمی دیرین دارد صنعت سفالگری لرستان است. ظروف سفالی که اغلب توسط زنان ساخته می شده اند قدمت آنها را مربوط به هزاره 7-8 پیش از میلاد می دانند. گذشته از آنکه این ظروف را معمولا برای استفاده های متفاوتی می ساختند، بر روی بسیاری از آنها نقش هایی دیده می شود که حاکی از احساسات و تفکرات درونی سازندگان آنها نسبت به دنیای پیرامونشان بوده است. این تصاویر معمولا گیاهی، هندسی، حیوانی بوده است که با ظرافت و دقتی هنرمندانه بر روی این ظروف ترسیم شده است. تکه سفالینه های بدست آمده از تپه ها و محوطه های باستانی به ویژه باغ نو و ماسور خرم آباد تنوعی از این نقوش هندسی را به نمایش گذاشته اند.