سیاه‌چادر خانه سیار و باصفای ایلات عشایر ایران زمین است. چادری سیاه که در دامن رنگارنگ طبیعت برافراشته می شود. بسیار ساده و بدون آلایش از جنس طبیعت و بر فراز سیطره‌ای خدادادی. هر تار و پود از این خانه زیبا و مقاوم زحمت و تلاش هنرمندانی موفق از سرزمین ما را هویدا می‌کند که علاوه بر نقش تولید کنندگی، هنر ساده زیستن از مواهب مادر طبیعت را به زندگی‌های ماشینی و بی‌روح کلان‌شهرها گوشزد می‌کند.
این چادر به‌وسیله دستان پر زحمت و هنرمند زنان عشایر لرستان از موی بز سیاه بافته می‌شود. البته لزوما همه سیاه‌چادرها سیاه نیستند و در ایلات قشقایی آق چادر به معنای چادر سفید نیز وجود دارد که از موی بز سفید بافته می‌شود.
عشایر لرستان در ییلاق و قشلاق مکان‌های معینی برای اقامت دارند که معمولاً در زیر این سیاه‌چادرها زندگی و استراحت می‌کنند. ماده مورد نیاز برای بافت سیاه‌چادر، موی بز است که از رنگ سیاه زاغ، سور و بور آن استفاده می‌شود.
استفاده از موی بز به چند دلیل
علت انتخاب موی بز در بافت این چادر به چند دلیل مهم است، اول آنکه موی بز خاصیت بسیار مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی دارد و معمولاً آب باران از جداره آن عبور نمی‌کند.
دوم آنکه موی بز در دسترس است و ارزان تهیه می‌شود. هر خانواده معمولاً ۲۰ الی ۵۰ رأس بز دارد که از موی بزها برای تهیه سیاه‌چادر استفاده می‌کنند.
دلیل بعدی اتتخاب موی بز، سبک بودن آن است واینکه حمل و جمع‌آوری این چادرها نسبت به چادرهای ماشینی بسیار راحت‌تر است.
علاوه بر این در روزهای آفتابی تابستان، استراحت کردن در زیر این سیاه‌چادرها بسیار لذت بخش است.
مراحل ساخت سیاه‌چادر
ابزار مورد استفاده در سیاه‌چادربافی بسیار ساده و ابتدایی است که شامل دار افقی، شانه، دَستَک و پاکی می‌شود.
ابتدا تارهای چله را در روی زمین و در فضای باز دراز كرده و شروع به بافتن می‌کنند.
وظیفه زنان شستن، پاک کردن، حلاجی کردن موها و تاباندن نخ‌ها به طوری است که به حالت الیاف در‌آیند. تمام مراحل اصلی بافتن سیاه‌چادر بر عهده زنان است و دختران کوچک نیز مادران خود را در کار بافتن یاری می‌کنند، این فرصتی برای یادگیری و آموختن فنون دوختن سیاه‌چادر از مادران است.
زنان برای بافتن یک سیاه‌چادر گاه به صورت دسته جمعی کار می‌کنند تا کار بافتن سریع‌تر به پایان برسد. وظیفه مردان نیز بریدن موی بز و همچنین تهیه ابزار و فراهم کردن کارگاه و همچنین دوختن لت‌ها به یکدیگر است.
اجزای سیاه‌چادر
سیاه‌چادر در لرستان از چند لت تشکیل می‌شود و هر لت نواری بافته شده از موی بز سیاه است. در حقیقت لت تکه‌ای از سیاه‌چادر است. زنان لت‌ها را که به شکل یک نوار بافته شده‌اند به وسیله دستگاهی سنتی در محل زندگی خود می‌بافند.
عرض هر لت بین ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است و طول آن گاه ۶، ۱۰ و یا ۱۵ متر، زنان پس از بافتن لت‌ها آنها را از دو طرف به هم می‌دوزند تا کم کم به شکل سیاه‌چادر در آید.
مسکن عشایر به طور عموم آلاچیق بوده که از دو بخش تشکیل می‌شود. بخش بالایی چادر (سقف آن) که سیاه‌چادر نام دارد و از موی بز بافته می‌شود. بخش دیگر دیواره جانبی است که چیق (یا چیت) نام دارد و از ترکیب نی و موی بز ساخته می‌شود.
نقش حفاظتی چیت در سیاه‌چادر
چیق، چیغ، چیت یا نی چی پوشش دیواره چادر عشایر ایران است. چیق از نی به صورت خودرو در محل زندگی عشایر می‌روید و با موی بز بافته می‌شود، چیق از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر پیشگیری می‌کند. از آنجا که نی‌ها توخالی هستند عایق حرارتی محسوب می‌شوند. هنگام باران نیز به دلیل بالا رفتن رطوبت هوا نی‌ها منبسط می‌شوند و به هم می‌چسبند؛،به این ترتیب در برابر ورود آب به داخل مقاومت می‌کنند. همچنین، موی بز به دلیل داشتن لایه چربی مانع نفوذ آب می‌شود. هنگام گرما و خشکی هوا نی‌ها منقبض می‌شوند و هوا می‌تواند وارد و خارج شود و تهویه هوای ملایمی در چادر به وجود می‌آید. همچنین، تحقیقات نشان داده است که مار و جانوران دیگر نمی‌توانند از موی بز عبور کنند و وارد چادر شوند
* گزارش از نرگس سپه وند