گردشگری تا حد قابل توجهی به آب بستگی دارد، زیرا آب هم منبعی برای تأمین خدمات مربوط به نیازهای اساسی انسان مانند بهداشت، غذا و… است و هم پیش‌شرط طیف وسیعی از فعالیت‌های گردشگری مانند شنا در دریاچه‌ها یا استخرها، یا ورزش‌ها و تفریحات آبی است. علاوه بر این، آب عنصر اصلی مناظر گردشگری به اشکال مختلف مانند باغ‌ها، مناظر برفی زمستانی، دریاچه‌ها و آبنماهای تعبیه‌شده در پارک‌هاست.
دسترسی محدود به آب، کیفیت پایین آب یا بحران آب میتواند آسیب بزرگی به تصویر مقاصد گردشگری وارد کند. در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی، در استفاده از آب، صنعت گردشگری معمولاً کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، گردشگری بین المللی به‌طور کلی کمتر از ۱ درصد استفاده از آب ملی را تشکیل می‌دهد. با این حال، در برخی از کشورها، گردشگری میتواند عامل اصلی در مصرف آب باشد. آب برای توسعه مناطق توریستی مهم است. در حقیقت، صنعت گردشگری به دلیل مصرف مقادیر زیادی آب شناخته شده است، زیرا بازدیدکنندگان نه تنها آب می‌نوشند بلکه دریاچه‌ها، استخرها و سواحل از نقاط دیدنی برای گذراندن اوقات فراغت گردشگران هستند.
اشکال مختلف گردشگری همچنین به‌طور غیرمستقیم به آب وابسته هستند، در نتیجه، تغییر، در دسترس بودن و یا کیفیت منابع آب میتواند یک اثر مخرب بر صنعت گردشگری داشته باشد، بنابراین منطقی است که کمبود آب بر اعتبار مقصد گردشگری، تأثیر منفی می‌گذارد. خشکسالی‌های فصلی در سراسر جهان منجر به محدودیت شدید آب در مقصد اصلی گردشگری می‌شوند. در نتیجه تعداد بازدیدکنندگان را کاهش می‌دهد. مصرف سرانه آب در جهان در حال کاهش است. علت این کاهش ممکن است مربوط به بحران‌های اقتصادی باشد، پیشرفت در نصب دستگاه‌های لوله کشی کم جریان و بهبود زیرساخت‌های تامین آب، منجر به استفاده کارآمدتر از آب می‌شود. در بسیاری از مناطق به دلیل آلودگی منابع آب، تغییرات آب و هوایی، کاهش سطح بارندگی و افزایش خشکسالی‌ها، در آینده با مشکلات زیادی روبه رو می‌شویم. افزایش نگرانی‌های اجتماعی برای مسائل زیست محیطی، منجر به مصرف آب با مسئولیت بیشتری شده است، به ویژه هنگامی که شهروندان دوره‌های خشکسالی را تجربه می‌کنند.
سیاستهای عمومی مربوط به مدیریت منابع آب یکی دیگر از عوامل مرتبط است. به‌عنوان مثال، سیستم مالیات و قیمت آب، دو ابزاری است که اغلب برای مدیریت و کاهش مصرف آب استفاده می‌شود.
به طور متوسط در جهان، تقریباً ۷۰ درصد از آب برای کشاورزی، ۲۰ درصد برای صنعت و ۱۰ درصد برای مصارف خانگی، از جمله خانوارها، شهرداری‌ها، موسسات تجاری و خدمات عمومی استفاده می‌شود. از نظر استفاده کلی از آب، تفاوت زیادی بین مهمترین کشورهای گردشگری وجود دارد. در آینده با احتمال افزایش مصرف آب، مشکلات قابل توجهی را در پیش خواهیم داشت.
نسبت مصرف آب توسط بخش گردشگری معمولاً کمتر از ۵ درصد مصرف آب خانگی است، اما میتواند تا ۴۰ درصد افزایش یابد. در ۵۴ کشوری که شامل مهمترین کشورهای گردشگری جهان می‌باشند، بخش گردشگری بیش از ۱۰ درصد مصرف آب خانگی را به خود اختصاص داده است. در نتیجه نباید در مصرف آب، در صنعت گردشگری غافل شد. در سال‌های آینده احتمالا سهم گردشگری در استفاده از آب با افزایش تعداد گردشگران، استفاده از استخرها، و همچنین تقاضای غیرمستقیم آب برای غذاهای با کیفیت بالاتر، استفاده از سوخت‌های فسیلی در هر سفر و فعالیت‌های توریستی و تفریخات آبی افزایش خواهد یافت. با توجه به تغییرپذیری بارش، احتمال وقوع سیل و خشکسالی در بسیاری از مناطق بیشتر می‌شود. سیل و خشکسالی بر کیفیت آب تأثیر می‌گذارد و باعث تشدید اشکال مختلف آلودگی آب می‌شود. تغییر در مقدار و کیفیت آب نیز بر غذا تأثیر می‌گذارد.
با توجه به رشد جهانی در گردشگری، روند به سمت استاندارد بالای محل اقامت، و فعالیت‌هایی که آب لازمۀ آن‌هاست و همچنین تغییر در سیستم آب و هوایی جهانی منجر به کاهش منابع آب در بسیاری از مناطق خواهد شد.
در این میان فعالیت‌های گردشگری، کاهش سطح آب یا کمبود آب شیرین در دسترس، هزینه‌های مرتبط با ذخیره آب شیرین، یا کاهش کیفیت، منجر به کمبود نسبی آب شیرین در مناطق گردشگری می‌شود. از آنجایی که این تغییرات احتمالاً بر مشاغل گردشگری انفرادی در مناطق کم آب تأثیر می‌گذارد؛ میبایست مدیریت آب به بهترین شکل باید انجام شود. مدیریت تمام امکانات گردشگری، میتواند مقدار قابل توجهی در آب را صرفه جویی کند.
مدیریت مصرف آب در بخش گردشگری
هتل‌ها: هتل‌ها می‌توانند با نصب وسایل کم مصرف، مصرف آب در محیط داخلی را تا ۳۰ درصد کاهش دهند.
باغ‌ها: باغ‌های گردشگری به وسیله اقداماتی شامل نصب کنتورهای آب برای کنترل میزان استفاده از آب، انتخاب گیاهان و علف‌های مقاوم در برابر خشکسالی، مالچ‌پاشی بسترهای باغ برای کاهش تبخیر، نصب سیستم‌های آبیاری قطره‌ای با کنترل‌کننده‌های الکترونیکی و حسگرهای رطوبت، می‌توانند باعث مصرف حداقل آب شوند. در بسیاری از مناطق استفاده از گیاهان بومی برای اهداف محوطه‌سازی همراه با طراحی مناسب باغ ممکن است نیاز به آبیاری را به طور کامل کاهش دهد.
اتاق‌های مهمان: در اتاق‌های اقامت مهمان، در سرویس‌های بهداشتی استفاده از سرهای دوش و محدودکننده‌های جریان شیر آب میتواند، به کاهش مصرف آب کمک کند.
گردشگری با توجه به هزینه‌های کم آب در مقایسه با سایر هزینه‌ها، به خودی خود استفاده از آب را در اولویت اصلی قرار نمی‌دهد. بدون شک بسیاری از اقداماتی که می‌توانند مصرف آب را کاهش دهند اقتصادی هستند و سرمایه‌گذاری برای اطمینان از استفاده پایدار از آب به تأمین امنیت کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایدار و مدیریت صرفهجویی در مصرف آب از استراتژی‌های اصلی است که باید دنبال شود. با این حال، به احتمال زیاد برای دستیابی به این مهم، باید از سیاستهای قوی استفاده شود، از جمله استفاده گسترده از مشوق‌های اقتصادی و قیمت‌گذاری مناسب آب برای تشویق به صرفهجویی در مصرف آب.
در مورد مناطق توریستی که منابع آب کمیاب است، تعبیه دستگاه‌های صرفهجویی در مصرف آب در هتل‌ها و تاسیسات گردشگری، استقرار سیستم‌های قیمت‌گذاری که مردم را به صرفهجویی در مصرف آب تشویق می‌کند ضروری است.
یادداشت
بامداد رجبی
کارشناس امور فرهنگی