گردشگری یکی از منابع مهم اقتصادی در سراسر جهان به شمار می‌آید. بخش‌های مختلف در صنعت گردشگری، از جمله دفاتر مسافرتی، شرکت‌های بزرگ هواپیمایی، رویدادهای ورزشی، رستوران‌ها و سفرهای دریایی، پس از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده‌اند. ارائه راهکارهایی مناسب و علمی برای احیای این صنعت در مقابله با بیماری کووید ۱۹ می‌تواند به تحول و احیای مجدد این صنعت سبز کمک کند.
شوک‌های اقتصادی همه‌گیری ویروس کرونا در همه صنایع و بخش‌های مختلف جهان مشاهده می‌شود. در این میان چند صنعت به دلیل محدودیت‌های اعمال شده بر سفرها و ترددهای بین شهری، کشوری و فاصله‌گذاری اجتماعی با زیان بی‌سابقه‌ای روبرو شده‌اند، گردشگری یکی از این صنایع است که بدون تحرک گردشگران نمی‌تواند بقای خود را حفظ کند. کاهش ۲۲ درصدی تعداد گردشگران در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ (در مقایسه با سه ماهه مشابه ۲۰۱۹) یکی از اثرات همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ بر روی صنعت گردشگری بود. گردشگری یکی از پرکارترین بخش‌های اقتصادی جهان است و چنین رکودی برای این صنعت ممکن است میلیون‌ها شغل را در معرض خطر قرار دهد.
از لحاظ تاریخی، صنعت گردشگری قبلاً تحت شوک‌های اپیدمی محدودتری چون ابولا، سندرم تنفسی خاورمیانه‌ای (مرس) و سندرم تنفسی حاد شدید (سارس) بوده اما به سرعت به شرایط پایداری و ثبات بازگشته است. با این حال، دولت‌ها دریافتند که ویروس کووید ۱۹ منحصر به فرد است زیرا به دلیل محدودیت‌هایی که در سفر ایجاد شده تقاضایی برای خرید کالا و خدمات موجود در این بخش وجود ندارد و این کاهش تقاضای مصرف‌کننده باعث یک تنزل دائمی در این صنعت شده است.
صنعت گردشگری جهانی متوقف شده و همه ذینفعان باید با هم کار کنند تا این صنعت به اندازه کافی مقاوم شده و بتواند با این رکود مقابله کند. فنآوری یک عامل اصلی در احیای صنعت گردشگری است. همه‌گیری‌ها به تسریع و گسترش تغییرات در فناوری کمک می‌کنند. در مدت شیوع ویروس کووید ۱۹، مردم کمک‌های گسترده‌ای را از متخصصان فنآوری دریافت کرده‌اند. این امر همچنین به حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی کمک خواهد کرد، زیرا فناوری می‌تواند افراد را بدون هیچ‌گونه تماس فیزیکی به هم متصل کند.
استفاده از ربات‌های هوش مصنوعی، هواپیماهای بدون سرنشین و فناوری تشخیص چهره، می‌تواند مشکلات خاص همه‌گیری مانند غربالگری مسافران، کشف موارد کووید ۱۹ و حتی تشخیص افرادی که ماسک ندارند را به‌راحتی حل کند. برای ارائه خدمات بدون تماس و از بین بردن نگرانی گردشگران در مورد مسائل بهداشتی و ایمنی، ربات‌های خدماتی مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند به طور گسترده در محیط‌های مختلف ارائه خدمات، مانند هتل‌ها، فرودگاه‌ها و رستوران‌ها استفاده شوند.
بحران کووید ۱۹ تقاضای بالقوه برای استفاده ربات‌های خدماتی را افزایش داده است، توصیه می‌شود که مفید بودن ربات‌های خدماتی را در حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی و جلوگیری از شیوع بیماری‌های عفونی در طول بحران کووید ۱۹ برجسته تر کنیم. توسعه گردشگری الکترونیک یکی دیگر از راهکارهای احیای صنعت گردشگری در همه‌گیری کووید ۱۹ است، گردشگری الکترونیک کارهایی از قبیل رزرو کردن بسته‌های سفر، پروازها، هتل‌ها و عرضه اطلاعات گردشگری را تسهیل می‌کند و همچنین فرصت‌های شغلی جدیدی را برای راهنمای تورهای مجازی، خلبانان هواپیماهای بدون سرنشین، فیلم‌برداران و عکاسان ایجاد می‌کند.
یکی دیگر از عوامل مهم برای احیای صنعت گردشگری در مقابله با شیوع ویروس کووید ۱۹ نقش حمایتی دولت‌ها است. دولت‌ها به منظور دستیابی به اهداف توسعه صنعت گردشگری نیازمند فراهم آوردن تسهیلات لازم برای بخش خصوصی، تضمین سرمایه و سرمایه‌گذاری، ارائه تخفیفات گمرکی و مالیاتی، واگذاری زمین با بهای دولتی و ارزان، پرداخت وام‌های بلند مدت با بهره کم، حذف بروکراسی اداری و آسان سازی قوانین به منظور ساخت هتل‌ها، رستوران‌ها و تفرجگاه‌ها هستند. مداخله گسترده دولت در فعالیت صنعت گردشگری در طول بحران کووید ۱۹ به سمت مشارکت و همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی پیش خواهد رفت و در آینده، تأثیر واکنش دولت بر صنعت گردشگری، چشم‌اندازی نو ایجاد خواهد کرد.
از پارامترهای مهم و تاثیر گذار در احیای دوباره صنعت گردشگری در دوران پسا کرونا و بازسازی صنایع آسیب دیده حس تعلق و وابستگی به مکان است. هر چقدر حس وابستگی به مکانی بالاتر باشد، این حس می‌تواند تصمیمات در رابطه با بازگشت مجدد به مقاصد گردشگری را تغییر دهد. حس وابستگی به مکان می‌تواند تاثیر مستقیمی بر وفاداری گردشگران بر مقاصد گردشگری داشته باشد. راهکارهایی همچون تلاش برای القای ارزش بیشتر به گردشگران، تلاش برای شناخت بیشتر رفتار گردشگران، تلاش برای پایین آوردن هزینه‌ها و بالابردن سطح رضایتمندی، فراهم کردن امکانات رفاهی و اقامتگاهی با کیفیت و پایین آوردن هزینه‌های جنبی به طوریکه از نظر گردشگران منصفانه تلقی شود و تشخیص اهداف خودآگاه و ناخودآگاه ذهنی گردشگران موجب حس تعلق و وفاداری بیشتر گردشگران نسبت به مقصد گردشگری خواهد شد. در طی همه‌گیری و پس از کوید ۱۹، همچنین تمرکز بر گردشگری داخلی با محوریت سفرهای خانوادگی می‌تواند در حفظ حیات گردشگری موثر باشد.
حمایت دولت، استفاده از فناوری‌های نوین همراه با حس تعلق به مکان و تمرکز بر گردشگری داخلی می‌تواند راه حل نهایی برای برون رفت از آسیب های وارده به این صنعت و کمک برای تحول گردشگری باشد.
یادداشت
بامداد رجبی
کارشناس امور فرهنگی