بسیاری از رسوم با ورود اسلام به ایران، رنگ و بویی تازه گرفته و شاید بتوان آن را تلفیقی از رسوم فرهنگی و تاریخی در آیین های اسلامی مردم این دیار دانست.

آیین سوگ یا عزاداری از دیرباز تاکنون در لرستان به شیوه‌ای کهن و تاریخی و با حزن و اندوه فراوان برگزار شده است و امروزه نیز این آیین سوگواری و عزا چهره ها و آثار خود را در ایام عزاداری ماه محرم نشان می‌دهد.

مردم لرستان عزای سالار و سرور شهیدان و یاران با وفایش را با شیوه‌های مرسوم از گذشتگان دور همچون سوگواری عزیزترین و دلبندترین اعضای تک تک خانه‌هایشان برگزار می کنند.

هرساله با فرارسیدن ماه محرم، کوچه ‌ها و خیابان‌های این استان با سیاه پوش شدن، رنگ و بوی عزا و مصیبت را به خود می گیرد.

مردم لرستان در شهرهای مختلف، عزای حسینی را با پایبندی به غنی ترین آداب و رسوم عزا و ماتم برپا می کنند.

لرستان بعنوان سرزمین سنت ها در تمام آئین و مراسم عزا و شادی سبک و شیوه خاصی را که نشات گرفته از فرهنگ غنی و کهن این دیار است و از گذشته دور تاکنون سینه به سینه به نسل کنونی منتقل شده است به نمایش می گذارد و امروزه نیز در عزای حسینی آئین های سوگواری با ارادت به سالار شهیدان، یاران باوفای ایشان و اهل بیت داغدارشان برگزار می شود.

در میان آئین های کهن سوگواری در لرستان، رسوم ویژه و منحصر به فرد عزاداری ماه محرم به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا به نمایش در می آید و مردم استان آنگونه که در عزای عزیزان خود ساز عزا می نوازند و خود را گل مالی می کنند در غم عزای حسینی حزن و اندوه خود را به سبکی خاص ابراز می کنند.

با فرا رسیدن ماه محرم؛ مردم لرستان با حضور در تکایا و دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی سوگواری می‌کنند، و هر کس با توجه به وضعیت مالی خود به پخش نذری، و کمک به دسته جات و هیات های سینه زنی و زنجیرزنی می کند.

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: مردم لرستان چند روز قبل از ماه محرم تکیه های عزاداری را در سطح شهر ایجاد می کنند و علاوه بر مساجد در خیابان ها و محلات هم به عزاداری می پردازند.

عطا حسن پور افزود: آیین سوگ و عزاداری در لرستان برگرفته از برخی سنت های قدیمی و تاریخی، منحصر به فرد بوده و در روز عاشورا با تاسی از این آیین و سنن، بالاترین درجات غم و اندوه و ماتم را به نمایش می گذارند.

او تصریح کرد: وجود موسیقی و نوای حزن انگیز سوگ (چمرانه) در آغاز این آیین؛ همواره فراخوانی برای آغاز عزا بوده تا عزاداران در محل های اقامه عزا جمع شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دست استان لرستان اضافه کرد: استان لرستان به فراخور تنوع فرهنگی از شرق تا غرب استان و از شمال تا جنوب آن، از آیین سنتی سوگواری متفاوت و متنوعی بهره مند است که شکوه و تنوع این فرهنگ ها را در ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا می توان دید.

او با اشاره به آیین منحصر به فرد گل مالی لرستانی ها در روز عاشورا و به یاد شهدای دشت کربلا اظهار داشت: این آیین با نام سنتی (خَرَه) در جای جای استان و در هر هیات و کوی و برزن به چشم می خورد و مردم استان با خلوص نیت این آیین را در روز عاشورا بجای می آورند.

حسن پور افزود: همچنین آیین سنتی آتش زدن خیمه ها در اشترینان، چهل منبر در خرم آباد، آماده کردن خاک و گلاب و هیزم برای روز تاسوعا، سقاخانه های سنتی بروجرد و نذری های سنتی را در شهرستان های مختلف استان می توان دید.

یک کارشناس مردم شناسی لرستان نیز با اشاره به تنوع فرهنگی استان لرستان در ماه محرم گفت: در خرم‌آباد تکایای محلی، محل خاصی برای عزاداری جوانان این شهر است و به استناد کتیبه های موجود، برخی از هیات های مذهبی و عزاداری خرم آباد با قدمت بیش از 600 سال فعالیت دارند.

محمد بیرانوند افزود: مردم ولایتمدار لرستان از دیرباز و با ورود اسلام به ایران، پیرو اهل بیت بوده و این استان با مردم صد در صد شیعه در عزاداری ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا، از تنوع فرهنگی بالایی برخوردار است.

او اضافه کرد: هیات عزاداری حسینی (ع) محله پشت بازار خرم آباد از سال 600 ه.ق تاکنون به صورت سنتی در حال اقامه عزا در ماه محرم است و سنت های کهن این مرز و بوم را بصورت سینه به سینه به جوانان امروز انتقال داده است.

بیرانوند افزود: روز هفتم محرم نیز در برخی شهرهای استان به روز تراش عباس (ع) موسوم است. او گفت: در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند.

این کارشناس مردم شناسی به سقاخانه های سنتی بروجرد نیز اشاره کرد و گفت: این سقاخانه‌ها نیز در شهرستان بروجرد از اهمیت بالایی در مراسم اقامه عزا ماه محرم برخوردار بوده و مردم این شهرستان و بسیاری از علاقمندان با حضور در محل برقراری آنها له عزاداری و سوگواری می پردازند.

او با اشاره به آیین چهل منبر خرم آباد نیز اظهار داشت: این آیین بصورت سنتی در برخی محله های قدیمی این شهر برگزار می شود و بسیاری از علاقمندان و حاجتمندان در آن شرکت می کنند.

بیرانوند افزود: مراسم چهل منبر خرم آباد، به شماره ۳۲۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

او اضافه کرد: آیین ویژه گل مالی نیز به عنوان اوج و شکوه عزاداری لرستانی ها نشان دهنده عمق عزاداری آنان است.

بیرانوند گفت: آیین "گِل‌مالی" لرستان نیز با شکوه هر چه تمام تر در روز عاشورا برگزار می شود که این آیین نیز با شماره ۵۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

او تصریح کرد: بعد از ظهر عاشورا نیز به گویش محلی می گویند (طوق اِشکِس)، مراسم عزاداری به پایان می‌رسد، طوق نوعی علامت یا همان عَلَم است که مردم حاجتمند آن را با پارچه‌های رنگی و آینه‌های کوچک آذین‌بندی می‌کنند؛ و در پایان روز عاشورا به یاد علم حضرت عباس(ع) گردانده و پیشاپیش هیات ها و دسته جات عزاداری توسط برخی جوانان در حرکت است.

او تصریح کرد: در کنار همه این رسوم و آیین سوگ، موسیقی لرستان نیز توانسته است اهمیت و شکوه مراسم عزاداری دوچندان شود و با نواختن دهل و سرنا و موسیقی چمرانه، حزن و اندوه آن بیشتر می شود.

او خاطر نشان کرد: آیین شام غریبان نیز در غروب روز عاشورا در همه شهرهای استان برگزار شده و مردم با در دست داشتن شمع های روشن در سطح شهر و روستا به عزاداری می پردازند.

او گفت: در برخی هیات ها با نذری ساده و یا پخش کردن کاه بر سر عزاداران، بیاد اسیران دشت کربلا، به اقامه عزا می پردازند.

رئیس هیئت‌های مذهبی لرستان نیز گفت: در لرستان بیش از سه هزار هیئت فرهنگی، مذهبی، سینه‌زنی و زنجیرزنی داریم.

حجت‌الاسلام روح الدین دریکوند اظهار داشت: این هیئت‌ها در طول سال فعالیت‌های هفتگی و ماهانه دارند و برخی از آنها نیز به‌صورت شاخص و محوری مناسبت‌های مختلف را برگزار می‌کنند.

او اضافه کرد: بسیاری از این هیات ها در دهه اول محرم به اقامه عزا پرداخته و در زوهای تاسوعا و عاشورا نیز با حضور در خیابان ها و جایگاه های از پیش تعیین شده، به عزاداری می‌پردازند.