لباس و پوشاک از اولین نیازهای بشر بود که با آن مواجه شد و در پی پاسخی برای آن به سراغ طبیعت رفت. هنوز هم در اقوام سنتی سراسر دنیا لباس‌ها، رنگ و بوی طبیعت و محیط اطراف خود را دارد و متناسب با اقلیم انتخاب می‌شود. بیایید خیلی هم به دور سفر نکنیم، در همین کشور خودمان که اقلیم متنوعی دارد مردم جنوب با پوشیدن لباس‌های روشن و گشاد و مردم مناطق زاگرسی با بافتن لباس‌های پشمی دمای بدنشان را تنظیم می‌کنند. در پوشش اصیل ایرانی و اقوام مختلف به ویژه زنان، رنگ‌ها و هنر صنایع‌دستی بیشتر از هر چیز دیگری به چشم می‌خورد.
البسۀ محلّی لری به عنوان یکی از زیباترین لباس‌های سنتی ایرانی از دیرباز به عنوان هویّت و افتخار صنایع‌دستی این خطه شناخته شده. در این راستا با یکی از هنرمندان در این زمینه گفت‌وگویی کردیم.
لطفا خودتان را معرفی کنید، در چه حوزهای فعالیّت می‌کنید؟ و چه مدت است که در این رشته مشغول هستید؟
فتانه سپهوند، متولد ۱۳۶۳ هستم. دارای مدرک کارشناس ارشد طراحی پارچه، لباس و گرافیک. مدرس دانشگاه در رشته طراحی لباس در دانشگاه‌های پارس تهران، ۱۷شهریور کرج، دانشکدۀ فنی دختران خرم‌آباد، فرهنگ و هنر خرم‌آباد. از سال ۹۵ با توجه به تغییر رشته تحصیلی، به طراحی لباس علاقمند شدم و به سمت طراحی البسه محلی لری با نقوش بومی و سنتی گرایش پیدا کردم.
در حال حاضر در رشته طراحی البسه محلّی با مواد اولیه طبیعی و استفاده از نقش مایه‌های بومی لرستان فعّال می‌باشم که با تغییر کاربری ماشته (دست‌بافته بومی لرستان) از لحاظ ترکیب مواد اولیۀ بافت و ترکیب آن با البسۀ محلّی لری و با استفاده از تزئینات و یا سوزن‌دوزی‌هایی که برگرفته از نقوش سنّتی و محلّی لرستان هستند، صورت می‌پذیرد. علاوه بر آن در هنر رشتی‌دوزی(یک نوع سوزندوزی روی پارچه) و کچه‌دوزی (نمدمالی سوزنی) نیز فعالیت دارم.
آیا در این زمینه افتخاراتی کسب کرده‌اید؟
بله. دارای سه نشان ملی و مرغوبیت کالای صنایع‌دستی هستم، چندین‌بار نفر اول سال طراحی لباس در جشنواره فجر و همچنین دارای یک اختراع در زمینه طراحی و تولید یک نوع مچ بند کاهنده تب هستم. همچنین افتخار همکاری با نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه یزد و تالیف کتابی با موضوع طراحی لباس نیز می‌باشم.
چگونه این هنر را فرا گرفتید؟
پیش از تحصیل در رشته طراحی لباس، دوره‌های خیاطی را به صورت خصوصی گذرانده بودم و بعد از آن پیگیر یادگیری تکنیک و فنون مختلف در راستای طراحی لباس و کاربرد این تکنیک‌ها در بافت لباس شدم. البتّه کلاس‌های آموزشی نیز توسط اساتید مجرب و خبره صنایع‌دستی برگزار می‌شد که در پیشرفت کارم بی‌تاثیر نبود.
آیا آموزش در این گونه رشته‌ها کافی است یا تجربه هم تاثیرگذار است؟
مطمئنا در هر کاری فقط آموزش کافی نیست و اینکه فرد پس از آموزش با آن هنر ارتباط معنایی برقرار کند و از آن برای بیان مفاهیم و هنر خود استفاده کند، بسیار حائز اهمیت است. البته آزمون و خطا و ممارست در هر کاری نیز ضروری است چون همین تجربیات باعث پیشرفت در هر کار و هنری می‌شود.
در حال حاضر آیا در کارگاه‌های آموزشی فعالیّت دارید و معمولاً چه تعداد هنرجو در این دوره‌ها ثبت‌نام می‌کنند؟
در دوره‌هایی که از طرف معاونت صنایع‌دستی اداره کل میراث‌فرهنگی برای عموم برگزار می‌شود، مربی هستم که دروس جدید و نوپایی را برای اولین بار در استان لرستان آموزش داده‌ایم، مانند رشتی‌دوزی و کچه‌دوزی که روش نوینی از نمدمالی است و بسیار کاربردی و زیبا است. در این دو رشته بیشتر از ۱۰۰ نفر با توجه به محدودیت‌هایی کرونایی آموزش دیدند و خوشبختانه اکثر آنها پس از اتمام آموزش برای خود اشتغال‌زایی نمودند.
نحوه فروش محصولات شما چگونه است؟
از آنجایی که رشته‌های صنایع‌دستی جزو هنرهای فاخر و گرانبها محسوب می‌شوند، فروش این محصولات در ایران به سختی انجام می‌شود ولی در کل مشتریان خاص خود را داریم و یا از آنها سفارش می‌پذیریم. برای یک هنرمند تولید راحت است و فروش دشوار!
آیا غرفه یا مکان خاصی برای عرضه محصولات خود دارید؟
با توجه به شرایط کرونایی و همچنین فراگیری استفاده از بسترهای مجازی جهت فروش محصولات تولیدی بیشتر در این بستر فعالیّت دارم.
برای تنوع محصولات و افزایش میزان فروش از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟
از تکنیک دوخت‌های سنتی و مدرن در تزیین لباس‌ها بهره برده‌ام و البته تمام مواد اولیه بکار رفته طبیعی و غیر شیمیایی بوده وحتی رنگرزی الیاف را خودم با مواد طبیعی انجام می‌دهم.
آیا محصولات تولیدی شما علاوه بر ماهیت تزیینی، جنبه‌های کاربردی هم دارند؟
بله البسۀ محلی تولید شده از دست بافته‌های لرستان کاملا کاربردی هستند و همچنین هنر رشتی‌دوزی و کچه یا نمدمالی را می‌توان به صورت پرده‌های دیوارکوب، تابلو و یا کار روی انواع لباس، کیف و کفش به کار برد.
مواد اولیه این هنر-صنعت از کجا تهیه می‌شود؟
از استان خودمان لرستان و یا از نقاطی دیگر چون تهران، کاشان و رشت.
برای جوانان و علاقه‌مندان به این هنر چه پیشنهادی دارید؟
علاقه‌مندان به رشته‌های صنایع‌دستی بدانند که هر رشته‌ای را به‌صورت حرفه‌ای فرا بگیرند می‌توانند به آن هنر به دید یک منبع کسب درآمد نگاه کنند و البته در کنار این مهم، پشتکار و حمایت‌های دولت برای راه‌اندازی کارگاه‌ها و به خصوص ایجاد بستر برای فروش لازم و ضروری است.
چه خواسته و انتظاراتی از مسئولین و دستگاه های متولی خصوصا میراث فرهنگی دارید؟
بزرگ‌ترین مشکل ما فروش محصولات در بازار است لذا راه‌اندازی کارگاه یک سمت ماجراست و فروش محصولات یک طرف دیگر. خیلی از کارگاه‌ها تولید دارند ولی حجم بسیاری از محصولات آنها در کارگاه‌ها روی دستشان باقی می‌ماند که نیاز به استفاده هر چه بیشتر از روش‌های نوین فروش و بازاریابی و حضور فعال در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های منطقه‌ای و ملی صنایع‌دستی می‌باشند وجود محصولات بی‌کیفیت و ارزان از عوامل دلسرد شدن صنعتگران است که امیدواریم اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان با حمایت ویژه و توسعه مکان‌های ثابت فروش نگاه ویژه‌ای به منظور رفع این مشکل داشته باشد.
*** گفتگو از نرگس سپهوند