شیوع جهانی ویروس کووید ۱۹، جهان را به بن‌بست کشانده است. گردشگری به دلیل محدودیت‌های سفر و همچنین کاهش تقاضا در بین مسافران، بدترین آسیب را در بین تمام بخش‌های اصلی اقتصادی کشورها، داشته است. محققان معتقدند که تداوم کووید ۱۹، صنعت گردشگری را در کوتاه‌مدّت و بلندمدّت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سال ۲۰۲۰، از آنجایی که شیوع بیماری، صنعت گردشگری جهانی را فلج کرده بود و با بسته شدن مرزها، ممنوعیت ویزا برای ملیت‌های خاص و تبدیل فرودگاه‌ها به پارکینگ، صنعت گردشگری متحمل یک به اصطلاح «سوپر شوک» شده بود. شورای جهانی سفر و گردشگری اعلام کرد که همه‌گیری می‌تواند تا ۵۰ میلیون شغل در صنعت گردشگری در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار دهد، به‌طوری‌که آسیا به احتمال زیاد آسیب‌دیده‌ترین قاره است. 

بیماری کووید ۱۹ همچنین دارای تأثیرات اجتماعی-فرهنگی، سیاسی نیز بود. در مواجهه با این بیماری همه گیر جهانی، کشورهای مختلف با توجه به سیستم اجتماعی و منابع خود، راهبردهای متفاوتی را برای مقابله به کار گرفتند. در ابتدای همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، بیش از ۹ نفر از هر ۱۰ نفر در جهان در کشورهایی زندگی می‌کردند که محدودیت‌های سفر برون مرزی را داشتند. با این حال، اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی و انزوا تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت و رفاه روانی افراد دارد، مانند افزایش احساس اضطراب و افسردگی. بنابراین بدیهی است که تأثیرات سنگین و از قبل آشکار این بیماری همه‌گیر، صنعت گردشگری را نیز مختل می‌کند و تأثیرات اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، سیاسی و زیست‌محیطی عوامل کلیدی هستند که احتمالاً بر دانشگاه‌ها و مراکزآموزشی نیز تأثیر می‌گذارند. به هر حال هنوز مشخص نیست که مراکزآموزشی وابسته به علوم گردشگری به تأثیرات بلندمدّت همه‌گیری و آینده این رشته چه واکنشی نشان خواهد داد. عوامل محیطی مانند؛ استفاده کمتر از حمل‌ونقل عمومی، پروازهای کمتر، سفرهای تجاری کمتر، و عوامل اقتصادی به عنوان بحران مالی عمومی، تعلیق صنعت گردشگری، سقوط بازار کار و کاهش بودجه برای دانشگاه‌ها، از تاثیراتی است که در کوتاه‌مدّت و سپس، در بلندمدّت بروز خواهد کرد. از جملۀ این مشکلات، می‌توان به عوامل فنی به عنوان یک تغییر آنلاین در آموزش، استفاده برای نرم‌افزار جلسات و کار در منزل، اشاره کرد. 

دانشگاه‌های علوم گردشگری اکنون با وضعیت مبهمی روبرو هستند که در آن پدیده مرجع (یعنی گردشگری) به شکلی بی‌سابقه در تاریخ معاصر رنج می‌برد. برخی از محققان تاکید کرده‌اند که کمک به دانشگاه‌های علوم گردشگری در تلاش‌های تحقیقاتی در طول بحران بسیار مهم است. با در نظر گرفتن این شرایط دشوار، برای دانشگاهیان در حوزۀ گردشگری، امری حیاتی است که آیندۀ رشته خود را متصور شوند و مسائل و فرصت‌های مرتبط با آن را شناسایی کنند؛ محققان اظهار داشتند که گردشگری پس از همه‌گیری، مانند؛ یک «تکه کاغذ خالی» است. این بیماری همه گیر، به احتمال زیاد منجر به کاهش تعداد دانشجویانی که تصمیم به گرفتن مدارک گردشگری دارند، خواهد شد، به خصوص که مشاغل کمتری در این بخش، در دسترس خواهند بود. 

برای غلبه بر این مشکل، دانشگاه‌های موفق برنامه‌های درسی خود را تطبیق می‌دهند. دوره‌های آنلاین به جای آموزش سنتی گردشگری، احتمال بیشتری برای جذب دانشجویان به مدارج گردشگری خواهد داشت. این برای دانشجویان محلی، ساده‌تر خواهد بود، زیرا آن‌ها مجبور به سفر نیستند. در این مورد، در آینده نیز، آموزش‌های آنلاین بیشتر، و در صورت امکان با تدریس کلاس‌های حضوری کوتاه‌مدّت و ترکیب این دو، شرایط بهتر نیز خواهد شد. 

بیماری همه گیر و ادامه‌دار همچنین باعث کاهش بودجه در دانشگاه‌ها می‌شود که احتمالاً به دپارتمان‌های گردشگری ضربه می‌زند و دانشجویان به دلیل سطوح بالاتری از اقدامات ایمنی به احتمال زیاد به دانشگاه‌های دارای رتبه بالا اعتماد خواهند کرد. از این رو محققان چند راه پیشنهادی برای دانشگاهیان علوم گردشگری در بحران کووید ۱۹ معرفی کرده‌اند، که به مواردی از آن اشاره خواهد شد: 

اولین راه پیشنهادی حمایت است، که در آن گردشگری به عنوان یک استراتژی اقتصادی برای تأمین درآمد و اشتغال ارائه می‌شود، یعنی با دیدی عمدتاً مثبت دیده می‌شود. 
دوم احتیاط است، جایی که اثرات گردشگری، به ویژه در مورد جامعه و محیط زیست آشکار می‌شود. 
سوم سازگاری است، جایی که اشکال جایگزین گردشگری برای حفظ منافع اقتصادی بدون اثرات منفی پیشنهاد شده است. 
و پایداری را می‌توان به عنوان راه چهارم اضافه کرد. 

در نهایت، برای دانشگاه‌های علوم گردشگری، در صورتی که تأثیر همه‌گیری کوتاه‌مدّت باشد، راه‌حلّ پایداری و اگر تأثیر کووید ۱۹ طولانی باشد، راه‌حلّ سازگاری پیشنهاد می‌شود.

بامداد رجبی

مدیر روابط عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان