جلال شیراوند متولد ۱۳۶۸، ساکن استان لرستان و شهر خرم‌آباد است. او دارای مدرک کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری است و تاکنون عهده‌دار تورهای گردشگری زیادی بوده است و از طریق ارتباط با دفاتر گردشگری استان‌های اصفهان، تهران، خوزستان و… نقش اساسی را در ترغیب و عزیمت گروه‌های گردشگری به استان لرستان داشته است. خوشبختانه در این مسیر موفق بوده و توانسته بسیاری از مقاصد گردشگری استان لرستان را معرفی کند.
هفته گردشگری بهانه خوبی شد تا با او گفت‌وگویی داشته باشیم. این جوان خوش‌اخلاق و فعال لرستانی طبیعت زیبا و مردم خونگرم لرستان را مشوق شغل خودش می‌داند و در پاسخ به سؤالات ما بیان می‌کند چقدر برای شغلش برنامه و اهداف خوبی دارد.
تورلیدری به چه معناست؟
تورلیدر کسی است که سرپرستی و مدیریت اجرایی یک برنامه سفر را بر عهده دارد. تورلیدر تصمیم‌گیرنده نهایی هر سفر خواهد بود و تمام مسئولان اجرایی دیگر ازجمله راننده، پشتیبان‌های فنی، لیدرهای محلی و…زیر نظرش عمل می‌کنند. لیدر علاوه بر قدرت تصمیم‌گیری، باید مورد تایید همه اعضای یک گروه باشد که قدرت مدیریت، اطلاعات و سابقه او این کاریزما را به وی می‌دهد.
ساعات کاری شما چگونه است؟
در بسیاری از موارد راهنمای تور شغلی پاره‌وقت برای افراد است و در کنار آن شغل دیگری نیز دارند. تنها تعدادی از راهنمایان تور هستند که به‌صورت تمام‌وقت کارکرده و از این راه تمام هزینه‌های زندگی خود را تأمین می‌کنند.
ویژگی‌های یک تورلیدر خوب چیست؟
اولین ویژگی یک تورلیدر خوب برقراری ارتباط با همه افراد در هر سن و موقعیتی است؛ و در وهله بعد داشتن اعتمادبه‌نفس، صبر و مسئولیت‌پذیری، رفتار مؤدبانه دانش کافی در حوزه جغرافیا و مکان‌های تاریخی و آشنایی با فرهنگ‌های مختلف، آشنایی با یک یا چند زبان خارجی، آگاهی از مسائل ایمنی در سفر، توانایی حفظ آرامش در شرایط اضطراری و توان بدنی خوب، از ابتدا تا انتهای سفر مسافران را به حال خود رها نکند، آشنایی با گویش‌ها و لهجه‌های مناطق مختلف، توان توصیف مکان‌های دیدنی، دارا بودن خلاقیت گفتاری و فن بیان لازم و همچنین مدیریت مناسب هزینه و مخارج تور از عمده خصوصیات یک تورلیدر موفق است.
از چه طریقی وارد حرفه تورلیدری شدید؟
ازآنجایی‌که رشته تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشدم مرتبط با این حرفه بود و از زمان نوجوانی به سمت طبیعت و دیدن جاذبه‌های گردشگری لرستان کشش داشتم به شغل لیدری علاقه‌مند شدم. سال ۹۴ دوره‌های آموزشی لیدری را تهران پشت سرگذاشتم و موفق شدم به‌عنوان اولین لیدر دارای کارت شناسایی در این استان وارد این عرصه شوم؛ و البته پیش از زمان دریافت کارت هم چون رشته تحصیلی‌ام گردشگری بود، کم و بیش تور اجرا می‌کردم اما اولین توری که با مسؤولیت اجرا کردم سال ۹۰ بود.
عمده فعالیت شما چند سال و چگونه بوده است؟
از سال ۹۶ و پس از اتمام دوره کارشناسی به استانم برگشتم و به فعالیت لیدری به‌صورت حرفه‌ای ادامه دادم. با توجه به اینکه استان ما پتانسیل بسیار بالایی به‌منظور جذب گردشگر داشت و پایتخت طبیعت ایران هست و اینکه شاخه‌ی طبیعت‌گردی که از شاخه‌های مهم گردشگری تلقی می‌شود طرفداران زیادی دارد و با توجه به مطالعاتی که داشتم عمده فعالیت خودم در اجرای تورهای طبیعت‌گردی و ورود گردشگران سایر استان‌ها به لرستان معطوف کردم. با علم به اینکه ورود هر گردشگر به استان ما می‌تواند مقداری سرمایه را به استان ما وارد کند، برنامه مای سفرهای مختلف را تهیه کردم و به دفاتر گردشگری استان‌های اصفهان، تهران، خوزستان و… ارسال کردم و خوشبختانه توانستم گروه‌های زیادی را به استان زیبای لرستان دعوت کنم بسیاری از مقاصد گردشگری پایتخت طبیعت ایران را معرفی کنم.
آیا در این مسیر رقابت یا الگویی هم داشتید؟
بله. صدالبته که پیش از ما بزرگان و پیشکسوتانی بودند که بیشتر به‌صورت گروه‌های گردشگری در داخل استان اقدام به فعالیت گردشگری کردند و ضمن احترام به همه این عزیزان که عمده فعالیت‌هایشان تور گردشگری به‌صورت سنتی برای هم استانی‌ها در داخل استان بوده است، ما هم سعی کردیم یک‌راه جدیدتر به‌منظور ورود گردشگران از سایر استان‌ها باز کنیم. و باید توجه داشت، هر گردشگر از استانی دیگر به استان ما سفر می‌کند و با هزینه‌هایی که دارد به رشد گردشگری و رونق اقتصادی در استان ما کمک می‌کند.
کدام مناطق گردشگری برای مردم لذت‌بخش‌تر است؟
شغل لیدری بسیار حساس هست و باید مانند یک روانشناس دنبال چرایی ماجرا بگردی. مسلماً مقصد یک شهروند تهرانی که در ازدحام جمعیت زندگی می‌کند با مقصد کسی که در سکوت و آرامش طبس قرار دارد، متفاوت است. کسی که تهران زندگی می‌کند بیشتر سراغ جاهای بکر و جاهایی که توأم با آرامش است می‌گردد اما گردشگر طبسی ترجیح می‌دهد یک جای شلوغ را برای تنوع انتخاب بکند.
همچنین یک لرستانی دوست دارد، جاه‌هایی را بیند که تاکنون ندیده است، مثل دریا، کویر. مسلماً دریا و کویر برای یک شهروند لرستانی جذاب تراست تا آبشار و دره؛ چراکه در استان خودش زیباترین آبشارها و دره‌ها را دیده است.
به عنوان‌مثال کویر مصر برای یک کاشانی جذابیت زیادی ندارد چون کاشان خودش کویر مرنجاب و ابوزید را دارد.
در گردشگری، گردشگر دنبال تجربه جدید است. باید در این کار و شرایط استان و اقلیم گردشگر غرق شوی تا بتوانی یک مقصد جذاب را برای او انتخاب کنی.
مشکلات و موانع شغل تورلیدری چیست؟
بنده به شغل لیدری لقب یتیم مشاغل ایران را داده‌ام زیرا مشکلات زیادی دارند و اگر تک‌به‌تک
بشمارم از حوصله شما خارج است اما عمده مشکلات ما شامل این وارد است: فصلی بودن شغل لیدری، نبود پوشش بیمه تأمین اجتماعی، استرس و مسئولیت زیاد، نبود ثبات شغلی، حساسیت بسیار بالا (کوچک‌ترین اتفاق یا حادثه می‌تواند شما رو تا مرز ورشکستی بکشاند مثل سیل، زلزله، بیماری)، نداشتن ساعت کاری مشخص، و ورود خیل تورلیدرنماها و افراد غیرمجاز در اجرای تور.
چه انتظار و خواسته‌ای از مسئولان دارید؟
شغل تورلیدری زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار دارد و با اینکه این شغل در استان ما نوپاست اما خوشبختانه با کمک این عزیزان داریم روبه‌جلو حرکت می‌کنیم و عملکرد رضایت‌بخشی داریم.
به‌عنوان یک لیدر گردشگری تحت پوشش قرار دادن بیمه تأمین اجتماعی برای تورلیدرها است و برای فصلی بودن شغل ما فکری چاره‌ای بیندیشند مانند برگزاری رویدادها و جشن مای خاص که بتوانیم در ایامی که کمتر گردشگر به استان ما می‌کند آن‌ها را ترغیب به سفر کنیم.
چون شغل لیدری نیازمند اطلاعات بروز است، به‌صورت مستمر دوره مای آموزشی برگزار کنند.
استفاده از لیدرها و راهنمایان گردشگری در کنار جاذبه‌های گردشگری است.
برخورد سریع و جدی با تورهای و لیدرهای غیرمجاز و نیز تشکیل انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری (لیدرها) است.
درآمد این شغل چگونه است؟
آمار دقیقی از میزان حقوق و درآمد راهنمای تور در دسترس نیست و مشکلات متعددی در حوزه حقوق و درآمد راهنمایان تور وجود دارد. راهنمایان توری که در آژانس‌های مسافرتی مشغول به کار هستند، استخدام رسمی نبوده و حقوق کمی دریافت می‌کنند. نرخ حقوق آن‌ها در مقایسه با راهنمای تور در کشورهای دیگر، بسیار کمتر است. اکثر راهنمایان گردشگری به‌صورت پاره‌وقت و در زمان‌های اوج سفر به این کار مشغول بوده و برای امرارمعاش خود شغل دیگری نیز دارند. تعداد اندکی هستند که تنها از راه شغل راهنمای گردشگری، هزینه‌های زندگی خود را تأمین می‌کنند.
چه توصیه‌ای برای آن دسته از افراد که علاقه‌مند به حرفه تورلیدری هستند دارید؟
درصورتی‌که شما توانایی خوبی در برقراری ارتباط با مردم دارید و آدم صبوری هستید و از سفر لذت می‌برید اما سفری که مسئولیت همه افراد با شماست و توانایی کنترل استرس خودتان رادارید و قدرت صبر و تحمل بالایی دارید، شغل لیدری بهترین شغلی است که می‌توانید به‌عنوان شغل دوم داشته باشید.
و تأکید می‌کنم این شغل بیشتر از هر چیزی عشق و علاقه را می‌طلبد اگر شما عشق و علاقه کافی به این کار نداشته باشید مطمئن در کمترین زمان ممکن بی‌خیال این حرفه خواهید شد اما وقتی‌که با عشق و علاقه وارد این حرفه شوید باوجود تمام مشکلات و استرسی که دارد برای شما لذت‌بخش خواهد بود.
در پایان هر سخن یا ناگفته‌ای دارید بیان کنید؟
از شما که شغل و حرفه ما را برای مصاحبه انتخاب کردید و پای حرف‌ها و درد دل‌های ما نشستید بی‌نهایت تشکر می‌کنم و شاید برای اولین بار بود که یک خبرنگار شغل تورلیدری در استان ما را به این زیبایی آنالیز کرد.
از اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هم تشکر می‌کنم و باید توجه داشت برای ورود اصولی گردشگر و گردشگری پایدار در استان زیبای ما باید ارگان‌های دیگری مانند شهرداری، اماکن، اتاق بازرگانی، راهنمایی و رانندگی و…پای‌کار بیایند و جلساتی متعددی با متولیان گردشگری داشته باشند تا انشالله به دستاوردهای خوبی برسیم.
و درنهایت آرزو دارم، قصه تلخ کرونا و محدودیت‌های این ویروس منحوس تمام شود. همواره حال دل هم‌وطنانم خوب باشد و روزهای خوبی پیش‌رو داشته باشند.
*** گفتگو از نرگس سپه‌وند