بین حمل‌ونقل و گردشگری رابطه تنگاتنگی وجود دارد. روش‌های مختلف حمل‌ونقل، نقش‌های متفاوتی در توسعه‌ی صنعت گردشگری ایفا کرده‌اند. حمل‌ونقل به عنوان بخش مهمی از صنعت گردشگری در نظر گرفته می‌شود. گردشگری شامل تعداد زیادی از کارکنان، منابع و درآمد است که به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها تبدیل می‌شود، به همین دلیل، درآمدهای حاصل از گردشگری در دهه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. از سوی دیگر، گردشگری در این سال‌ها، صنعت رو به رشدی بوده و توسعه گردشگری با فعالیت‌های متعددی مرتبط است که نقش مهمی در توسعه منطقه‌ای کشور ایفا می‌کنند.
دسترسی به مناطق گردشگری مربوط به عوامل متعددی است که مهم‌ترین آن‌ها طبیعت، جاذبه‌های مختلف گردشگری، زیرساخت‌ها و دسترسی به اکثر وسایل نقلیه عمومی است. زیرساخت‌های گردشگری به طور کلی عواملی هستند که برای سهولت در دسترسی به مقاصد مختلف گردشگری به کار برده می‌شوند. بسیاری از مکان‌های گردشگری به دلیل نبود این گونه زیرساخت‌ها برای گردشگران ناشناخته بود. در نتیجه، جوامع یا مشاغل فعال در این مناطق نادیده گرفته می‌شدند. توسعه گردشگری فرصت‌هایی را برای حضور در مقاصد مختلف گردشگری فراهم می‌کند، بنابراین درآمد و مشاغل در این مناطق افزایش می‌یابد. یکی از دلایل مهم توسعه گردشگری افزایش فرصت‌های سفر مانند حمل‌ونقل است. وسایل حمل‌ونقل متنوع و برای جابه‌جایی افراد و تجهیزات مفید هستند. حمل‌ونقل به جابه‌جایی افراد از مقصدی به مقصد دیگر کمک می‌کند. از سوی دیگر، توسعه حمل‌ونقل موجب آلودگی محیط زیست نیز می‌شود. انواع حمل و نقل در گردشگری عبارتند از: حمل و نقل هوایی، دریایی و ریلی. گردشگری و سفرهای تفریحی که از راه‌آهن برای جابجایی گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد، معمولاً به عنوان گردشگری ریلی نامیده می‌شود.
به‌نظر می‌رسد که راه‌آهن یکی از بهترین و ایمن‌ترین روش‌های حمل‌و نقل می‌باشد. انتخاب وسایل حمل‌ونقل برای گردشگران که از آن استفاده می‌کنند به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به مقصد مورد نظر، قیمت، زمان سفر، ایمنی، جغرافیا و هدف از سفر اشاره کرد.
برای افزایش آگاهی مردم برای استفاده از راه آهن در آینده، دولت باید بر سیاست‌های مناسب در مورد مکان‌های مقاصد گردشگری تمرکز کند و در شلوغ‌ترین فصل‌های گردشگری قیمت‌های متفاوتی را ارائه دهد.
باید راه‌آهن به عنوان اقتصادی‌ترین روش سفر و سازگارترین با محیط زیست در نظر گرفته شود. اثر گلخانه‌ای انتشار گازها در هر کیلومتر در حمل‌ونقل ریلی ۸۰ درصد کمتر از خودروها است. با انتخاب مسیرهای گردشگری ریلی و محدود کردن مسافرت‌های جاده‌ای، می‌توان به محیط زیست کمک کرد، همچنین هزینه‌های سفر نیز کاهش پیدا می‌کند. از مزایای دیگر استفاده از قطار و انتخاب مسافرت‌های ریلی نسبت به وسیله نقلیه شخصی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلودگی صوتی کمتر
- آلودگی هوا، تخریب زیرساخت‌ها، در راه آهن کمتر است. این بدان معناست که سفر با راه‌آهن برای آینده پایدار است.
- با استفاده از راه‌آهن می‌توان به طور کلی ازدحام را کاهش داد.
- حمل و نقل با راه‌آهن قابل اعتماد است. هم برای مسافران و هم برای حمل بار، یکی از مزایای حمل و نقل با راه آهن قابل اعتماد بودن آن است.
- واگن‌های قطار چه برای مسافران و چه برای حمل‌ونقل وسایل بزرگ، مناسب‌تر از اتومبیل‌ها، ون‌ها و حتی اتوبوس‌ها هستند. این بدان معناست که آن‌ها می‌توانند تعداد بیشتری (افراد یا کالاها) را در زمان کوتاه‌تری حمل کنند. برای حمل‌ونقل، این افزایش ظرفیت به این معنی است که شرکت‌ها می‌توانند هزینه کمتری پرداخت کنند. همچنین حمل‌ونقل ریلی برای کالاهای بزرگ و سنگین ایده‌آل است. حمل این قطعات اغلب دشوار است.
- حمل‌ونقل ریلی از نظر تصادفات و خرابی‌ها، فوق‌العاده ایمن است؛ این بدان معناست که ایمنی مسافران و بارهای مسافری از طریق راه آهن به طور کلی بیشتر از سایر وسایل حمل‌ونقل زمینی است.
- سفر با قطار و انتخاب مسافرت ریلی به مسافران اجازه می‌دهد تا مناظر باورنکردنی را مشاهده کنند. حمل‌ونقل با قطار چه از طریق کوهستان و چه در امتداد ساحل اجازه می‌دهد تا گردشگران مناظر زیبایی را از پنجره‌ها مشاهده کنند.
- یکی از مزایای بزرگ حمل‌ونقل ریلی به ویژه در مورد مسافران این است که با توجه به برنامه‌های زمانی دقیق، به ندرت پیش می‌آید که زمان حمل‌ونقل تغییر پیدا کند و تاخیری در آن‌ها به وجود آید. این مسیرها و برنامه‌های ثابت به این معناست که راه آهن یکی از معتبرترین روش‌های حمل و نقل است.
باید این واقعیت را در نظر گرفت که برنامه ریزی گردشگری در مناطق دارای اولویت مستلزم مطالعه کامل رابطه آن‌ها با حمل‌ونقل به وسیله راه‌آهن و فرصت‌ها است که می‌تواند به اجرای نیازهای جوامع کمک کند. نهادهای دولتی و حمل و نقل گردشگری باید برای حمایت از صنعت گردشگری همکاری کنند. حمل‌ونقل و راه‌آهن باید به عنوان عاملی مرتبط با تداوم گردشگری در نظر گرفته شود ایجاد و تحریک ساختارهای مشترک برای حمل‌ونقل و گردشگری برای توسعه برنامه‌های استراتژیک برای آینده این صنعت بسیار مهم است.
یادداشت
بامداد رجبی
کارشناس ارشد برنامه ریزی گردشگری